وی بیان کرد: جای تاسف فراوان است که همین آسیا امروز محل بحران، درگیری و کشتار‌های فراوانی است که فاصله بسیار مهم و طولانی با مبانی فرهنگی و اعتقادی و دیدگاه‌ها و بینش‌های مختلف آسیایی دارد.
وزیر امور خارجه ادامه داد: هر چند آسیا دارای نگرش‌های گوناگون و متنوع است، اما آنچه که امروز در منطقه ما بویژه در غرب آسیا می‌گذرد با مبانی فرهنگی که به آن اعتقاد داریم مغایرت و تضاد اساسی دارد.
رییس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: با این دو برداشت مشترک به نظر بنده گفت‌وگوی فرهنگی یک حرکت دانشگاهی و آکادمیک نیست، گرچه دانشگاه‌ها و محیط دانشگاهی و فرهنگی میزبان این حرکت و بهترین حاملین این گفت وگو هستند، اما گفت وگوی فرهنگی امروز یک ضرورت امنیتی و حیاتی برای همه ما است و ما نیازمند گفت: وگوی فرهنگی هستیم.
ظریف در تبیین مفهوم گفت وگو و نیاز به تفاهم فرهنگی اظهار داشت :دنیا در قرن‌های گذشته بر اساس یک پارادایم مبتنی بر قدرت حرکت کرده و این پارادایم که نتیجه آن بازی حاصل جمع صفر بوده جز ضرر و خشونت و درگیری و کشتار برای مردم جهان نتیجه‌ای به همراه نداشته است.
وی خاطرنشان کرد: پارادایم غالب بر روابط بین الملل مبتنی بر دشمن انگاری، حذف و ائتلاف سازی برای درهم کوبیدن دشمنان فرضی و اعتقاد به بازی حاصل جمع صفر است، بر اساس تمام تجربیات بشری بازی حاصل جمع صفر به نتیجه بازی حاصل جمع منفی می‌انجامد.
وزیر امور خارجه یادآور شد: اگر بخواهیم به قیمت ناامنی دیگران برای خود امنیت بخریم ناگزیر به ناامنی خود کمک کرده ایم و اگر بخواهیم به قیمت به وحشت انداختن دیگران برای خود آرامش ایجاد کنیم ناگزیر همگان در وحشت خواهند زیست.
ظریف ادامه داد: آنچه امروز امنیت بین الملل را به اصلاح حفظ کرده است پس از کشته شدن همگانی است. اصطلاح بازدارندگی هسته ای، اصطلاحی است که به آن دیوانگی می‌گویند یعنی نابودی تضمینی مشترک.
وی افزود: ما بر این اساس امروز خیال می‌کنیم در امنیت زندگی می‌کنیم، تفکر مبتنی بر ائتلاف سازی، حذف دیگران و دشمن انگاری تفکری است که از سوی قدرت‌های سلطه گر بر جهان تحمیل شده و این تفکر ناگزیر جهان را به سمت خصومت، دشمنی، افراط و کش مکش کشانده است.
ظریف در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: برای خروج از این پارادایم که در قرن‌های گذشته حاصلی جز ناامنی و کشتار نداشته است ناگزیریم پارادایم دیگری را جایگزین ‘پارادایم حذف و ائتلاف سازی مبتنی بر حذف ‘ کنیم و آن پارادایمی است که شاید ‘گفت وگو به معنای اعم آن ‘ بهترین عنوان برای معرفی باشد.
وی ادامه داد: این پارادایم مبتنی بر فراگیری، شاملیت و حضور همگان در یک روند یادگیری و گفت وگو است.
رئیس دستگاه دیپلماسی بیان کرد: در گفت وگو بر مبنای آنچه که فرهنگ‌های آسیایی و فرهنگ اسلامی حکم می‌کند ما بیشتر به دنبال فهم و درک و شنیدن و یادگیری هستیم.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: ما قبل از آن که در گفت وگو به دنبال تحمیل عقاید و یا حتی اقناع طرف مقابل باشیم به دنبال درک خاستگاه فکری و نگرانی‌های طرف مقابل هستیم. در چنین گفت گویی است که ما قبل از هر چیز دریافت می‌کنیم که طرف مقابل جز خود ما نیست و او هم نگرانی ها، آرزوها، خواست‌ها و امید‌های مشابهی با ما دارد.
ظریف افزود: در گفت وگو اولین چیزی که به آن دست می‌یابیم انسانیت مشترک همه ما است و اولین چیزی که به آن دست می‌یابیم خطرات و فرصت‌های مشترک است که همه ما با آن روبرو هستیم.
وی ادامه داد لذا حرکت از پارادایم حذف به سمت پارادایم فراگیری و گفت وگو مهمترین اقدام ضروری در این حرکت جمعی است.
ظریف در ادامه گفت: نکته دوم که در گفت وگوی فرهنگی باید مورد توجه قرار بگیرد نقش فرهنگ به عنوان یک عامل امنیت زا است. ما امروز در منطقه خود مواجه با یک حرکت خطرناک مبتنی بر نفرت، تکفیر و حذف هستیم.
وی افزود: درست است که افراط امروزی که تمامی آسیا و بویژه غرب آسیا را تهدید می‌کند، نیاز به مقابله نظامی ندارد، اما مهمتر از مقابله نظامی و پایدارتر و اصیل‌تر از چنین رویکردی، مقابله با فرهنگی است که بر مبنای نفرت و ایجاد وحشت از دیگران تلاش می‌کند به باطل خود ر. ا. حفظ کند.
وزیر امور خارجه ادامه داد: ناکارآمدی برخی دولت‌ها در برآوردن نخستین خواست‌های مردم که مهمترین آن در غرب آسیا موضوع فلسطین است و ناکارآمدی بسیاری از دولت‌ها از این که بتوانند حقوق مردم فلسطین را بازپس گیرند و یا لااقل در مقابل کسانی که به این حقوق تعدی کرده اند، مقاومت کنند، این ناکارآمدی باعث ایجاد نگرانی‌ها و گسل‌های اجتماعی شده است.
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: اما این حکومت‌های ناکارآمد به جای آنکه با ریشه گسل‌های اجتماعی مقابله کنند، تلاش کرده اند با فرافکنی، ایجاد نفرت از دیگری، ایران هراسی ویا ایجاد هراس‌های گوناگون این وحشت و نفرت را جایگزین کنند.
ظریف یادآور شد: نیاز امروز ما به مقابله فرهنگی با تفکر افراط است لذا در بعد سلبی گفت وگوی فرهنگی می‌تواند مبانی تفکر افراطی را به چالش بکشد و جهان ما را از این بلیه که از استرالیا تا لس آنجلس و از جهان اسلام تا جهان مسیحیت در کام گرفته است، نجات دهد.
وی گفت: دربعد ایجابی برای اینکه بتوانیم از پارادایم حذف و رقابت ناسالم و ائتلاف سازی خطرناک به پارادایم گفت وگو حرکت کنیم نیاز به اقدامات اطمینان ساز برای ایجاد امنیت شبکه‌ای داریم.
وزیر امور خارجه افزود: برای اینکه بتوانیم به این سمت حرکت کنیم و از امنیت به قیمت ناامنی دیگران به سمت امنیت برای امنیت همگان حرکت کنیم نیاز به اقدامات اطمینان ساز داریم.
رییس دستگاه دیپلماسی گفت: در اقدامات اطمینان ساز گفت وگوی فرهنگی، تعاملات فرهنگی، رفت و آمد‌های مردم و نخبگان و تماس‌های اهل علم و فکر و گفت: وگوی مشترک و تلاش برای پیدا کردن راه‌های مشترک برای رفع مشکلات مشترک یک حرکت ضروری است.
ظریف یادآور شد: امروز دوستانی که برای اولین اجلاس گفت وگو‌های فرهنگی آسیا در این مکان گرد هم آمده اند باید به این مسئولیت خطیر که همه ما برای عبور از بحران‌ها که تمام منطقه و جهان را در برگرفته است نیاز حیاتی به چنین گفت وگویی داریم.
وی در پایان خاطر نشان کرد: با این تصور و نگرش احساس می‌کنم که اجلاس گفت وگو‌های آسیایی بجا، ضروری و غیرقابل اجتناب است و ما نیاز داریم که چنین گفت وگو‌هایی را تکرار کنیم تا بتوانیم همچنان که آسیا همواره سردمدار فرهنگ و تمدن بوده است این بار هم بتواند جامعه جهانی را از گرداب کنونی رهایی بخشد.